Kunstkritiek omtrent dans voor blinden en slechtzienden
Zoektocht naar nieuwe esthetische dansvormen voor blinden, slechtzienden en zienden.
The eyes are the windows to your soul.
William Shakespeare
Marina Abramovic
Het beeld van de wenende Abramovic is op het netvlies van elke kunsthistorica gebrand. Haar prachtige performance in het MoMa trok heel veel volk. Haar artistiek idee was heel simpel en kunst met een grote K. Wat gebeurde er:
Ze zit aan een tafel, waarvan telkens recht tegenover haar, willekeurig mensen de mogelijkheid kregen om diep in haar ogen te kijken en dit terwijl er niet wordt gepraat, niet wordt aangeraakt en ook niet wordt bewogen in de ruime zin. De focus ligt enkel op het kijken naar elkaar. Het kijken als een ontdekking van de persoon, de ogen, de ziel. De mens achter….
Wetenschappelijk onderzoek wees uit dat verliefde koppeltjes veel vaker oogcontact hebben dan wanneer niet verliefde mensen elkaar aankijken. Lachen, wenen, boos zijn, ontgoocheld zijn, angstig zijn alles is te lezen in de ogen.
Ogen zijn krachtige tools om emotie uit te drukken. Net iets langer staren, de ogen wegglijden, de ogen optrekken. Als een acteur kan je het gezicht laten dansen. Toen Abramovic dan ook in tranen uitbarstte bij het terugzien van haar voormalige partner was dat beeld voor de kunstliefhebber een buitengewoon prachtige artistieke performance. Maar wat gebeurd er nu wanneer deze belangrijke sensatie wegvalt?
Nota 2024 : in 2021 toen ik het artikel voor de eerste keer schreef stelde ik mij de vraag of er gelijkwaardige vervangers waren. Toen schreef ik prompt nee. Nu 3 jaar later en ondergedompeld in de wereld van blinden en slechtzienden keer ik mij af van deze stelling en zeg ik volmondig ja.
Maar toen dus
Ik zou liegen moest ik niet twijfelen aan het idee van gelijkwaardige vervangers.
En daarover gaat nu deze site: “Het zoeken naar gelijkaardige vervangers, mogelijks gelijkwaardige vervangers binnen de danssport”
Nota: met betrekking op dans en dans als esthetische waarde is dat nu ook in 2024 een blijvende uitdaging.
Stel je een balletvoorstelling voor tijdens een avondje uit naar de schouwburg. Je stapt in een prachtig gebouw met romantische setting (verlichting, prachtige beelden, houtsnijwerk, warme tinten en mooi uitgedoste mensen met de blik op een indrukwekkend podium, decors, dansers …. )
Hoe hard ik ook probeer mij dingen voor te stellen ik kan mij niet ontdoen van het idee dat de blinde en slechtziende niet dezelfde genotsensatie zal ervaren als een ziende bezoeker. De vraag moet hen worden gesteld maar naar mijn mening vanuit het kunstgebeuren kritisch worden beoordeeld.
Wat hoogstens kan, denk ik, het gevoel oproepen en focus leggen op bv. schuivende benen over de houten vloer, ingelaste danspauzes, hoorbare sprongen…. maar of dat werkelijk een waardevol esthetisch genot geeft, daar heb ik toch heel zwaar mijn bedenkingen bij. Ik kan compleet mis zijn en ik wil dat ook weerlegd zien, beoordelen, de wereld laten beoordelen, door diep in het donker te gaan graven.
Nota 2024: ik wens ook daar toch genuanceerder in het voordeel van de blinde en slechtziende toeschouwer mee om te gaan.
Visuele beperking In alle beschrijvingen over mensen die blind zijn of slechtziend wordt de term “visuele beperking” gebruikt en dan besluit ik daar uit: het woord “beperking” blijft en staat op het netvlies gegrift. Moet er dan een vervangend woord komen? Mag het niet benoemd worden? Nee, ik denk dat het wel mag gebruikt blijven. Om “aan te tonen” wanneer we het probleem benoemen, aanpakken en vormen naar een autonome esthetiek. “Disability is not a problem in need of correction but a positive resource, especially as it pertains to aesthetics” Alex S. Porco
“De maatschappelijke beperking” is vastgelegd en nu is het onze absolute taak, zienden en niet zienden om uit te zoeken hoe het zit met “de esthetische beperking”. Is die er? Of juist helemaal niet?
In dat opzicht moeten we op zoek gaan naar
1. wat weg valt
2. wat simultaan kan verbeterd worden
3. wat sterker is
Dit zijn naar mijn mening de danstechnische vragen die we ons moeten stellen. En daarom werd de naam “Danceorientation.eu” gekozen. Culturele kritiek voor zienden en slechtzienden binnen de danssport: “Hoe gaan we ons oriënteren naar de vraagstelling of er sprake is van esthetische beperking?”
Nota 2024: ik sta nog steeds achter deze bedenkingen en vragen. Onderzoek moet blijven.
In dat opzicht stel ik een vierluik voor aan alle dansers:
Oriëntatie van de blinde en slechtziende t.o.v. de klassieke basistechnieken voor dans gevormd binnen een visueel kader (inclusief)
Oriëntatie van de blinde en slechtziende t.o.v. nieuwe basistechnieken voor dans binnen een kinetisch kader (exclusief)
Oriëntatie van de ziende t.o.v. de klassieke basistechnieken binnen een visueel kader (inclusief)
Oriëntatie van de ziende tot de nieuwe basistechnieken voor dans in een kinetisch kader (inclusief) Met de laatste als taak in te stappen van de ziende dansliefhebber in de wereld van de niet ziende danser.
Ik verwijs graag in annex naar de bevindingen van Piet Devos (kunstonderzoeker) en Saïd Gharbi (danser en performer) beiden blind.
Besluit van deze inleiding: We moeten ons de vraag stellen of multisensorische kennis bij blinden en slechtzienden uiting en ontwikkeling kan zijn van nieuwe esthetische dansvormen t.o.v. de bestaande visuele dansesthetiek en danstechnieken voor zienden. Naar mijn absolute mening dienen we als een samenstelling van bv. een edele parfum onderzoek te voeren naar dansvormen en dansoriëntatie voor blinden en slechtzienden met vervangende esthetische waarde op topniveau.
Tekstbeschrijving bij de foto
foto 1: Abramovic zit aan een houten tafel in een lang rood kleed. Recht tegenover haar zit een dame. Ze staren in elkaars ogen.
